Nằm ở phía Tây thức giấc khi đặt vé máy bay đi Thanh Hóa, Thọ Xuân không chỉ là vùng đất mang bề dày truyền thống lịch sử, nơi phát tích cuộc khởi nghĩa Lam Sơn lừng lẫy chiến công do anh hùng dân tộc Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa mà còn là 1 trong những chiếc nôi của văn hóa xứ Thanh, nơi lưu giữ các di sản văn hóa phi vật thể độc đáo mà trò diễn Xuân Phả thuộc làng Xuân Phả, xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân là một tiêu biểu.
Trải qua bao thăng trầm, biến cố của lịch sử trò diễn vẫn được các thế hệ người làng Xuân Phả bảo tàng và lưu giữ. Theo các bậc cao niên trong làng đề cập lại thì trò diễn Xuân Phả mang từ thời nhà Đinh, lúc tổ quốc mang giặc ngoại xâm, nhà vua cho sứ giả đi khắp nơi cầu bách linh, bách tính và hiền tài cộng đứng lên đánh giặc cứu nước. lúc quan quân đi đến bờ sông Chu, gần làng Xuân Phả thì trời tối và gặp mưa to, gió lớn. sứ giả cộng đoàn tùy tùng nên trú ngụ trong ngôi miếu nhỏ ở ven sông. Đêm đến, thần Thành hoàng làng Xuân Phả báo mộng bày phương pháp đánh giặc. sứ giả trong lòng khôn cùng phấn chấn, vội quay về đế đô đem chuyện báo mộng tâu sở hữu nhà vua. Nghe có lý, nhà vua lập tức thân hành cùng quan quân phát xuất. lúc gặp giặc, nhà vua đã làm cho đúng như lời dặn của vị Thành hoàng làng. Quả nhiên giặc bị xoá sổ, nhà vua thắng lợi trở về. đất nước trở lại thái hoà, nhà vua mở hội mừng công. Trong ngày hội, những nước lân bang đã tới dự, vừa tỏ lòng thán phục vua nước Đại Việt, vừa tỏ mối giao bang hòa hảo. đặc thù, những nước chư hầu, các bộ tộc đã mang theo đa dạng điệu múa hát đặc dung nhan của dân tộc mình như “Chiêm Thành đồ tiến cống,” “Ai Lao đồ tiến cống,” “Hoa Lang đồ tiến cống”...

Nhớ ơn vị Thành hoàng làng Xuân Phả mang công lớn mang tổ quốc, nhà vua đã ban đạo dung nhan phong hiệu cho Thành hoàng làng Xuân Phả là “Đại Hải Long Vương Hoàng Lang tướng quân” và truyền cho dân làng Xuân Phả lập đền thờ; đồng thời ban thưởng các điệu múa hát hay nhất, đẹp nhất mang tên làng Xuân Phả.

Chính do đó, trò diễn luôn được người làng Xuân Phả giữ gìn và phát huy cho tới hiện tại. Trò diễn Xuân Phả gồm 5 điệu múa dân gian đặc nhan sắc mang tên “Ngũ quốc lân bang đồ tiến cống” gồm những trò Chiêm Thành, Ai Lao, Ngô Quốc, Hoa Lang và Lục Hồn Nhung (còn gọi là Tú Huần) mô phỏng các bộ tộc và những nước lân bang đem đồ tiến cống vua Đinh. Đạo cụ diễn trò hầu như được chế bằng những vật liệu sẵn có như tre, trúc, gỗ vông, rễ cây si…Các nhân vật tham dự trò diễn ăn mặc sặc sỡ, có màu chủ đạo là màu đỏ, màu xanh và màu vàng. những mẫu đạo cụ diễn trò quyến rũ mang các lốt voi, lốt hổ, lốt ngựa, lốt kỳ lân, mặt nạ, mũ da bò, mũ nan, siêu đao, mái chèo thuyền, cờ chạy giải... Nhạc cụ sử dụng trong các trò múa Xuân Phả là những mẫu trống, phèng la, mõ hoặc xênh tre tạo thành những âm thanh khôn cùng vui nhộn.

đơn thuần là vậy nhưng chỉ sở hữu người Xuân Phả nhập cuộc thì mới ra tuồng, ra chất Xuân Phả, bởi đấy chính là 1 nét văn hóa trong đời sống tinh thần của họ. có lẽ cũng chính do vậy mà trong suốt chiều dài lịch sử, múa trò vẫn được lưu truyền một bí quyết nguyên lành cho đến tận hiện tại. Nó đã đi sâu vào đời sống tinh thần, là niềm kiêu hãnh của người làng Xuân Phả và hàng năm cứ vào ngày 10 và 11/2 âm lịch hay lễ hội Lam Kinh thì trò Xuân Phả lại được diễn ra tâng bừng trên đất Lam Sơn lịch sử. Đặt ngay vé máy bay để có dịp du lịch và thưởng thức các trò diễn dân gian độc đáo